درمان تنبلی تخمدان با استفاده از درمان دارویی، مکمل درمانی و البته اصلاح لایف استایل کاملا ممکن است. تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلیکیستیک یا PCOS یکی از اختلالات هورمونی است که بسیاری از زنان در سنین باروری با آن مواجه می شوند و نکته قابل توجه این است که 70% مبتلایان از بیماری خود مطلع نیستند. این سندروم چرخه قاعدگی، باروری، وزن بدن و حتی سلامت روان را تحت تأثیر قرار می دهد. در این مقاله، بهصورت جامع راه های کنترل تنبلی تخمدان را بررسی میکنیم.
تنبلی تخمدان چیست و چرا رخ میدهد؟
سندروم تخمدان پلی کیستیک که بین عموم مردم به تنبلی تخمدان معروف شده است، اختلال وسیعی در عملکرد تخمدانهاست که باعث میشود تخمکگذاری بهدرستی انجام نشود. در نتیجه علائمی مثل پریود نامنظم، افزایش سطح آندروژنها (هورمونهای مردانه)، آکنه، ریزش مو یا افزایش موهای زائد به وجود می آید.
هرچند علت دقیق آن هنوز مشخص نیست؛ اما از نگاه علمی سه عامل کلیدی در بروز تنبلی تخمدان نقش دارند:
- مقاومت به انسولین
- عدم تعادل هورمونی و افزایش هورمون های مردانه
- عوامل ژنتیکی و سبک زندگی ناسالم
علائم اصلی تنبلی تخمدان در زنان
تنبلی تخمدان در هر سنی بعد از شروع پریود اتفاق می افتد و ربطی به مجرد یا متاهل بودن ندارد. شدت علائم در هر فرد می تواند متفاوت باشد. مهمترین نشانهها عبارتاند از:
- قاعدگی نامنظم یا قطع کامل پریود
- افزایش وزن، مخصوصاً در ناحیه شکم
- افزایش موی زائد در صورت یا بدن
- آکنههای مقاوم به درمان
- ریزش مو از فرق سر
- دشواری در بارداری
- چاقی مقاوم به کاهش وزن
تشخیص تنبلی تخمدان چگونه انجام میشود؟
برای تشخیص دقیق، پزشک از ترکیبی از تست ها مانند آزمایش خون، علائم بالینی و سونوگرافی استفاده میکند. در سونوگرافی، تخمدانها معمولاً حاوی فولیکولهای کوچک متعددی هستند.
آزمایشهای خون نیز میزان تستوسترون، LH، FSH و گاها انسولین را بررسی میکنند تا اختلال هورمونی مشخص شود.
بهترین درمان تنبلی تخمدان چیست؟
برای درمان pcos و یا بهتر بگویم کنترل آن، درمان قطعی وجود ندارد و مانند دیگر بیماری های مزمن تنها قابل کنترل است. خیلی مواقع اگر شدت این بیماری زیاد نباشد پزشک دارو تجویز نمی کند و تنها برای کنترل آن اصلاح سبک زندگی و کاهش وزن را پیشنهاد می کند. درمان تنبلی تخمدان در دختران را جدی بگیرید که از ناباروری در آینده پیشگیری کنید.
1.درمان دارویی
داروهای تنبلی تخمدان بر اساس شرایط فرد و علائم تجویز می شوند و با مصرف منظم این داروها، علائم این سندروم کنترل و تخمکگذاری تنظیم می شود. این دارو ها عبارتند از:
متفورمین و نقش آن در کنترل قند و تخمکگذاری
متفورمین بعنوان دارو چاقی و اضافه وزن در تنبلی تخمدان تجویز می شود. مکانیسم این دارو از طریق افزایش حساسیت به انسولین و کاهش سطح قند خون است. در بسیاری از بیماران مبتلا به PCOS، مصرف منظم متفورمین باعث بازگشت تخمکگذاری و حتی بارداری طبیعی میشود. مصرف متفورمین کنار اصلاح سبک زندگی مانند رژیم غذایی مناسب و فعالیت بدنی منظم نتیجه بهتر و پایدار تری دارد
قرصهای ضدبارداری در درمان تنبلی تخمدان
دارو پریود نامنظم در تنبلی تخمدان، قرصهای ترکیبی استروژن-پروژسترون هستند. این داروها همچنین به تنظیم سطح هورمونها، کاهش آکنه و کنترل رشد موهای زائد کمک میکنند. اگر تحت نظر پزشک هستید و قرص ضدبارداری برایتان تجویز شده از مصرف آن ها نترسید و حتما این دارو ها را مرتب مصرف کنید تا دوره درمان کامل شود.
کلومیفن و لتروزول برای تحریک تخمک گذاری
ناباروری اصلی ترین مشکلی است که در زنان مبتلا به تنبلی تخمدان پیش می آید. از آنجایی که در تنبلی تخمدان، تخمک گذاری مختل می شود، در نتیجه خطر ناباروری افزایش می یابد؛ بنابراین تجویز کلومیفن بعنوان یک دارو ناباروری در تنبلی تخمدان گزینه مناسبی برای تحریک باروری و تخمک گذاری است.
طبق گفته انجمن متخصصین زنان و زایمان امریکا (ACOG):
کلومیفن اولین دارو برای درمان ناباروری مرتبط با تنبلی تخمدان است چون کلومیفن به شکل غیر مستقیم باعث بلوغ تخمک و تخمک گذاری می شود.
در مطالعه ای که توسط مؤسسهی NICHD انجام شده است تاکید زیادی بر مصرف لتروزول دارد به طوریک ه دیده شده تاثیر لتروزول بر بهبود باروری بیشتر از کلومیفن بوده است.
2. اصلاح لایف استایل
تغذیه مناسب برای بهبود عملکرد تخمدانها
رژیم غذایی مخصوص تنبلی تخمدان میتواند تعیینکننده مسیر درمان باشد. تغذیه اصولی یکی از مهمترین پایههای درمان است. مطالعات نشان دادهاند که رژیم غذایی کمکربوهیدرات و سرشار از پروتئین میتواند تعادل هورمونی را بازگرداند.
برای کاهش مقاومت به انسولین و التهاب ناشی از تنبلی تخمدان، این نکات را رعایت کنید:
مصرف کربوهیدراتهای پیچیده مانند جو دوسر و نان سبوسدار
کاهش مصرف نان، برنج سفید و قند باعث کاهش سطح انسولین و در نتیجه تنظیم تخمکگذاری میشود.
استفاده از چربیهای مفید (روغن زیتون، آووکادو)
چربی های مفید با تامین انرژی برای بدن و افزایش احساس سیری به تنظیم ترشح انسولین کمک می کنند.
افزایش مصرف سبزیجات و حبوبات
سبزیجات و حبوبات منبع فیبر هستند و فیبر های غذایی گزینه خیلی خوبی برای کنترل قند خون هستند. از طرفی حبوبات علاوه بر فیبر، منبع پروتئین هستند. سعی کنید رژیم غذایی بر پایه سبزیجات و حبوبات داشته باشید.
پرهیز از قندهای ساده، نوشابهها و فستفود
ورزشهای مؤثر برای تنظیم هورمونها
ورزش منظم و ترکیب هوازی و قدرتی به تنظیم هورمون انسولین و آندروژن کمک میکند. فعالیتهای هوازی مثل پیادهروی تند، شنا و یوگا میتوانند تأثیر قابلتوجهی در بهبود تخمدانها داشته باشند.
درمان گیاهی تنبلی تخمدان
برخی از مطالعات استفاده از چای نعنا برای کاهش آندروژن یا مصرف رازیانه را توصیه کرده اند اما این روش در کنار رژيم غذایی و ورزش و دارو درمانی تاثیر خواهد داشت.
مدت زمان درمان تنبلی تخمدان
مدت زمان درمان بستگی به شدت بیماری، همکاری بیمار، زمان مراجعه بیمار برای درمان و … می باشد ولی در کل حداقل سه ماه زمان لازم داریم تا بهبودی علائم را ببینیم.
مکملهای مفید برای تنبلی تخمدان
در مطالعات، مصرف برخی از مکمل ها کنار رژيم غذایی و حتی داروها را توصیه می کند که در ادامه مکمل های لازم را بررسی می کنیم:
اینوزیتول
مدت ها دانشمندان اینوزیتول را یک ویتامین میدانستند و حتی آن را ویتامین B8 نامگذاری کرده بودند.
اما در سالهای اخیر این دیدگاه تغییر کرد. هرچند هنوز بعضیها آن را ویتامین B8 مینامند، اما اینوزیتول دیگر بهعنوان یک ویتامین شناخته نمیشود. در حال حاضر، مؤسسه ملی سرطان (National Cancer Institute) آن را اینگونه تعریف میکند:
مادهای مغذی از مجموعه ویتامینهای گروه B که بدن برای عملکرد طبیعی و حفظ سلامتی به مقدار کمی از آن نیاز دارد. اینوزیتول به سلولها کمک میکند تا غشا سلولی بسازند و به پیامهایی که از محیط اطرافشان دریافت میکنند پاسخ دهند. این ماده فرمول شیمیایی مشابهی با گلوکز (منبع اصلی انرژی برای موجودات زنده) دارد، اما آرایش اتمهای آن متفاوت است. اینوزیتول در مواد غذایی مانند لوبیا، نخود، برنج قهوهای، سبوس گندم و مغزها مانند بادام و بادام زمینی یافت میشود.
دیده شده که اینوزیتول برای تنظیم قند خون و بهبود تخمکگذاری و کاهش مقاومت به انسولین تاثیرات خوبی داشته است.
نسبت بین مایو-اینوزیتول (Myo-inositol) و دی-کایرو-اینوزیتول (D-chiro-inositol) یکی از نکات کلیدی در اثربخشی مکملهای اینوزیتول برای درمان سندرم تخمدان پلیکیستیک (PCOS)، تنظیم قاعدگی و بهبود باروری است.
در بدن زنان سالم، نسبت مایو به دیکایرو اینوزیتول تقریباً ۴۰ به ۱ (40:1) است. بهتر است در انتخاب مکمل های اینوزیتول به این نسبت دقت شود. برای مثال:
یک مکمل ممکن است شامل 2000 میلیگرم مایو-اینوزیتول و 50 میلیگرم دیکایرو-اینوزیتول در هر دوز روزانه باشد.
ویتامین D
کمبود ویتامین D در زنان مبتلا به PCOS خیلی شایع است و ۷۰٪ از زنان مبتلا بهتنبلی تخمدان کمبود ویتامین دی دارند و کمبود این ویتامین میتواند علائم بیماری را تشدید کند. تحقیقات نشان دادهاند که مصرف مکمل ویتامین D میتواند اثرات مثبت زیر را داشته باشد:
- بهبود مقاومت به انسولین
- تعادل هورمونی
- تنظیم قاعدگی و تخمک گذاری
- کاهش سطح آندروژن ها
- بهبود خلق و خو و افسردگی
امگا 3
مکمل امگا ۳ با کاهش التهاب به بهبود مقاومت به انسولین و کاهش علائم تنبلی تخمدان کمک میکند.
درمان ناباروری ناشی از تنبلی تخمدان
در مواردی که دارو و سبک زندگی کافی نیست، پزشک ممکن است از تحریک تخمکگذاری با کلومیفن یا لتروزول استفاده کند. در شرایط شدیدتر، روشهای IVF میتوانند منجر به بارداری موفق شوند.
پیشگیری از بازگشت تنبلی تخمدان
چهار عامل حیاتی زیر در پیشگیری از بازگشت علائم نقش مهمی دارند
- حفظ تعادل وزن
- مدیریت استرس
- تحرک و فعالیت بدنی
- خواب کافی
نتیجهگیری
درمان تنبلی تخمدان نیاز به یک رویکرد چندجانبه دارد؛ دارو، تغذیه، ورزش و آرامش ذهنی. هیچ دارو یا روش جادویی وجود ندارد، اما ترکیب دانش پزشکی با تغییر سبک زندگی میتواند تنبلی تخمدان را کنترل کند.
